Y mis hwn, rydym wrth ein bodd i rannu dau argymhelliad gwadd gan yr Athro John Furlong OBE.

Mae’r Athro Furlong yn Gymrawd Emeritws Coleg Green Temple ac yn Athro Emeritws Addysg ym Mhrifysgol Rhydychen.  

Ef yw awdur adroddiad ‘Addysgu Athrawon Yfory’ (2015), a helpodd i lunio’r weledigaeth ar gyfer dyfodol addysg gychwynnol athrawon (AGA) yng Nghymru. Ef hefyd oedd Cadeirydd cyntaf Bwrdd Achredu AGA CGA.

Rwy’n argymell dwy erthygl rwy’n credu y dylai ein holl gydweithwyr yng Nghymru sydd â diddordeb mewn addysg gychwynnol athrawon (AGA) eu darllen. Cawsant eu cyhoeddi yn y lle cyntaf gan Ymchwiliad BERA-RSA i Ymchwil ac Addysg Athrawon, a daethant yn ganolog i’r meddwl sy’n sail i’r model AGA newydd sydd bellach wedi’i fabwysiadau yng Nghymru. 

Mae’r papur cyntaf, gan Winch, Oancea ac Orchard, yn edrych ar wahanol gysyniadaeth o’r hyn mae bod yn athro effeithiol yn ei olygu: yr athro fel ‘crefftwr’, arbenigwr mewn gwybodaeth wedi’i lleoli; yr athro fel ‘technegydd gweithredol’, arbenigwr mewn gwybodaeth dechnegol. Maent yn dadlau, er bod pob un o’r dimensiynau hyn yn bwysig, bod proffesiynoldeb go iawn yn galw am rywbeth ychwanegol; sef y gallu i lunio barnau beirniadol o wybodaeth sydd eisoes yn bodoli, a’i pherthnasedd i sefyllfaoedd penodol. 

Wedyn mae’r papur adnabyddus gan Burn a Mutton yn mynd ymlaen i edrych ar y ffyrdd mae rhaglenni AGA arloesol o gwmpas y byd wedi ceisio darparu cyfleoedd i athrawon sy’n dechrau wneud hynny’n union - dod â ffurfiau gwahanol ar wybodaeth broffesiynol ynghyd wrth ddatblygu eu hymarfer eu hunain. Mae’r papur hefyd yn edrych ar y dystiolaeth bod yr hyn maent yn eu galw’n ‘arferion clinigol seiliedig ar ymchwil’ yn gwella dysgu proffesiynol athrawon a deilliannau disgyblion.

• Christopher Winch, Alis Oancea a Janet Orchard (2015) The contribution of educational research to teachers’ professional learning: philosophical understandings, Oxford Review of Education
• Katharine Burn a Trevor Mutton (2015) A review of ‘research-informed clinical practice’ in Initial Teacher Education, Oxford Review of Education

Measuring Up: What educational testing really tells us – Daniel Koretz
Mae’r llyfr hawdd ei ddarllen hwn sy’n llawn gwybodaeth graff ac enghreifftiau diddorol, yn trafod rhai o’r materion mwyaf sylfaenol sy’n codi ym maes profi addysgol.

Mae Measuring Up, sy’n rhoi cyngor clir a rhesymegol, yn ceisio chwalu’r mythau sy’n ymwneud â phrofi addysgol. Gan ddefnyddio enghreifftiau o fywyd pob dydd, mae Koretz yn tywys y darllenydd trwy egwyddorion profi a dylunio profion. Mae’r llyfr yn trafod beth mae profion yn gallu ei wneud yn dda, yn ogystal â’u terfynau, ac yn edrych ar ba mor rhwydd y gall profion a sgorau gael eu camddeall.

Un o’r llyfrau mwyaf darllenadwy am brofi y byddwch yn dod ar ei draws.

Assessment for Learning: Putting it into practice - Paul Black, Chris Harrison, Clara Lee, Bethan Marshall a Dylan Wiliam

Mae’r llyfr hwn, sy’n cynnig gwybodaeth werthfawr am asesu ar gyfer dysgu, yn rhoi cyngor ac arweiniad ymarferol ar weithredu dulliau newydd ac arloesol i wella addysgu a dysgu.

Mae Assessment for Learning – Putting it into practice wedi’i seilio ar brosiect dwy flynedd yn cynnwys tri deg chwech o athrawon mewn ysgolion ym Medway a Swydd Rydychen. Mae’r ymchwil yn canolbwyntio ar bedwar maes allweddol o asesu ffurfiannol: holi, dulliau adborth, asesu gan gymheiriaid a hunanasesu, a defnydd ffurfiannol o brofion crynodol.

Mae’r llyfr hwn yn dangos yn glir pŵer asesu ar gyfer dysgu a’i effaith ar ddysgu a chyflawniad myfyrwyr.

Nid yw’r cyhoeddiad yma ar gael ar EBSCO bellach. Efallai y gallwch ddod o hyd iddo mewn ffynhonellau eraill.

How to Create Kind Schools: 12 extraordinary projects making schools happier and helping every child fit in – Jenny Hulme

Yn dathlu 30 mlynedd o Kidscape, mae'r llyfr unigryw yma'n dod â 12 o elusennau adnabyddus (a'u cefnogwyr enwog) ynghyd i rannu casgliad o brosiectau arloesol sy'n hyrwyddo cynhwysiant, goddefgarwch a charedigrwydd.

Mae pob stori yn rhoi cipolwg ar y prosiectau creadigol ac arloesol sy'n cael eu cynnal mewn ysgolion i gefnogi dysgwyr - o fodel rôl hoyw i fentor cyfoed, gweithdy dawns i glwb garddio, llysgennad awtistiaeth i grŵp theatr Sipsiwn sy'n teithio.

Bydd y llyfr yn ysbrydoliaeth i addysgwyr sy'n chwilio am ffyrdd dychmygus ond ymarferol i gefnogi'r dysgwyr hynny sydd weithiau'n teimlo nad ydyn nhw'n ffitio.

Teaching Happiness and Well-Being in Schools: Learning to Ride Elephants – Ian Morris

Mae'r llyfr hwn yn gafael yn y dychymyg, sy'n cynnwys cyngor defnyddio a chanllawiau ar gyfer addysgwyr sydd a, ddatblygu a rhoi rhaglen lles ar waith yn eu lleoliad.

Fe wnaeth yr awdur, Ian Morris weithio o dan Anthony Seldon yng Ngholeg Wellington, sy'n adnabyddus am ei gwricwlwm lles a hapusrwydd.

Yn ogystal â bod yn gyflwyniad i'r theori o seicoleg gadarnhaol, mae'r llyfr yn cynnwys ymdriniaethau addysgu o ran lles, ac yn argymell cynnwys i hysbysu eich rhaglen lles eich hun.

Developing the Expertise of Primary and Elementary Classroom Teachers: Professional Learning for a Changing World gan Tony Eaude

Wedi ei ysgrifennu gan gyn-athro, mae'r llyfr yma'n dadlau bod angen i athrawon fod mewn cytgord ag anghenion dysgwyr unigol i gael arfer effeithiol yn yr ystafell ddosbarth, gan ddefnyddio'u gwybodaeth a'u dealltwriaeth i greu amgylcheddau cynhwysol yn yr ystafell ddosbarth. Mae Eaude yn ystyried sut gall athrawon cynradd ehangu eu harbenigedd yn llwyddiannus a datblygu ymdriniaeth hyblyg, sythweledol i gynllunio, asesu ac addysgu.

Mae dysgu rheolaidd, proffesiynol mewn cyd-destun, sy'n caniatáu i athrawon berthnasu (a rhoi ar waith) theori i'w harfer eu hun, yn ganolog i ddatblygu sgiliau a galluoedd allweddol. Mae'r llyfr hefyd yn amlinellu'r rôl y gall cymunedau dysgu proffesiynol chwarae yn helpu gwella arfer a chanlyniadau.

Formalise, Prioritise and Mobilise: How School Leaders Secure the Benefits of Professional Learning Networks
Sut gall ysgolion elwa o gymryd rhan mewn rhwydweithiau dysgu proffesiynol, a pha mor werthfawr yw'r perthnasau y maent yn eu meithrin rhwng athrawon ac arbenigwyr, fel ymchwilwyr prifysgol? Mae Brown a Flood yn defnyddio un astudiaeth achos (Rhwydwaith Dysgu Ymchwil y Fforest Newydd) i ddangos y gall rhwydweithiau o'r fath fod yn effeithiol iawn i hyrwyddo gwybodaeth, rhannu, arloesi a helpu rhannu syniadau newydd ac arfer da.

Mae'r awduron yn dadlau y gall arweinwyr ysgolion chwarae rôl bwysig yn penderfynu llwyddiant rhwydweithiau o'r fath. Er enghraifft, trwy gysylltu gwaith rhwydweithiau proffesiynol gyda chynlluniau gwella ysgolion, gall arweinwyr helpu 'ffurfioli' y rhwydwaith ar lefel ysgol, a gwneud y mwyaf o effeithiolrwydd ymgysylltu. Gall ymgymryd â gweithgareddau ymarferol mewn ysgolion, sy'n berthnasol i waith y rhwydwaith dysgu proffesiynol hefyd greu canlyniadau cadarnhaol ar gyfer yr ysgol unigol ac aelodau eraill y rhwydwaith, yn ogystal â grymuso athrawon sy'n cymryd rhan.